czwartek, 29 czerwca 2017

Uważne bycie w arteterapii. Uważność jako element arteterapii. Korzyści arteterapii. Ciało i emocje w procesie uważności. Mądrość ciała.

Zapraszam Was dzisiaj do lektury artykułu, w którym Ewa - arteterapeuta i coach oraz Katarzyna - psycholog i psychoterapeuta, opowiadają m.in.:

--> o mądrości ciała, 
--> o tym co daje nam uważność, 
--> jak uważność wykorzystywana jest w procesie arteterapii,
--> jakie znaczenie ma w naszym życiu uważne odczytywanie sygnałów płynących z ciała i emocji z nimi związanych.

Ewę możecie kojarzyć z popularnego artykułu o arteterapii dla dzieci oraz naszej wspólnej akcji - 21-dniowego wyzwania rozwojowego "Poznaj lepiej swoje dziecko!" 🙂

--------------------------------------

Czy wiesz o tym? Wszystko sprowadza się do tego, że dokądkolwiek idziesz, jesteś tam, gdzie właśnie kroczysz. Cokolwiek kończysz, jesteś tym, co właśnie ukończyłeś. O czymkolwiek myślisz w tej chwili, jest tym, co cię zaprząta. Cokolwiek się zdarzyło, już się zdarzyło. Ważne jest to, co zamierzasz z tym zrobić. Innymi słowy: „Co teraz?” 

(J. Kabat-Zinn,1995)

karmajoga.pl

 
Idąc za słowami profesora Jon Kabat - Zinna (twórcy programu opartego na uważności, Mindfulness Based  Stress Reduction, MBSR):

--------------------------------------

uważność to bycie skoncentrowanym w określony sposób: świadomie w obecnej chwili, bez wartościowania i osądzania.

--------------------------------------

Uważność polega na rozwijaniu umiejętności pełnego skupienia uwagi na tym, co dzieje się tu i teraz, na tym, czego w danym momencie doświadczasz (na doznaniach, myślach i emocjach).  

Skupienie uwagi na bieżącej chwili prowadzi do lepszego kontaktu z ciałem, umysłem i emocjami i umożliwia lepsze poznanie samego siebie. Dzięki uważności można być bardziej stabilnym wewnętrznie w różnych rolach, jakie otwiera przed nami życie bez względu na wiek: w przedszkolu, szkole, pracy zawodowej czy w domu. 

Aby była ona dostępna dla nas w każdej chwili konieczny jest regularny, systematyczny i konsekwentny trening uważności. 

W przypadku dzieci potrzeba do tego tej systematyczności, konsekwencji i regularności, zarówno ze strony dziecka, jak i rodzica oraz innej osoby wspierającej. W ćwiczeniu uważności z dzieckiem trzeba pamiętać o tym, aby wymagania były dostosowane do możliwości dziecka i poziomu jego rozwoju psychofizycznego.



Uważność jest także ważnym elementem działań arteterapeutycznych - poprzez ekspresję artystyczną bez praktykowania technik uważności, co nie znaczy, że jednego i drugiego nie można połączyć ze sobą. Po prostu zajęcia artetrapeutyczne mogą być poprzedzane treningiem uważności. 

Samo pojęcie arteterapii jest bardzo szerokie - mieści się w nim: terapia przez sztuki plastyczne jak i muzykoterapia, choreoterapia, biblioterapia, teatroterapia, filmoterapia, fototerapia. 

Głównym jej celem jest umożliwienie dzieciom, młodzieży czy też osobom dorosłym, starszym dokonania zmiany, wzrostu, rozwoju osobistego poprzez stosowanie materiałów artystycznych w bezpiecznych i sprzyjających ku temu warunkach. 

W wyniku procesu twórczego przy obecności arteterapeuty u osoby tworzącej zostają wydobyte i odreagowane nagromadzone emocje (gr. Katharsis), zostaje pobudzona sfera komunikacji niewerbalnej, wzmacnia się poczucie bezpieczeństwa, ale również ulega zwiększeniu poziom akceptacji siebie, uaktywnia się ekspresja samego siebie oraz spontaniczność. U osób stosujących arteterapię może się także zmniejszyć niepokój, lęk, obawa. 

Tak, więc arteterapia zachęca podczas ćwiczeń do bycia obecnym tu i teraz, a dzięki temu uczestnicy zajęć mogą się np.: odprężyć, uregulować własne emocje, szybciej „pozbierać się” w sytuacjach trudnych, ale też bardziej zwracać uwagę na swoje stany wewnętrzne, a przez to lepiej zrozumieć siebie, innych, nauczyć się koncentrować uwagę na własnym oddechu, pojedynczym przedmiocie, zadaniu. Dzięki temu można zobaczyć, co chce się rozwinąć lub zmienić we własnym życiu, aby podnieść własną jakość funkcjonowania w świecie.

karmajoga.pl

W byciu obecnym w danej chwili pomaga również kontaktowanie się z ciałem poprzez odbieranie fizycznych odczuć. One wydarzają się w danej chwili. Zmieniają się. Czasem są one bardzo wyraźne, a często subtelne. Są ciągle obecne. Można je zauważyć poprzez skierowanie na nie uwagi. Łatwo jest ich nie poczuć poprzez skupienie na działaniu czy myśleniu. 

Odbieranie doznań może nie być łatwe, właśnie z powodu ich delikatności. Może to wynikać również z tego, że odczucia z ciała nie zawsze są przyjemne. Można się od nich odciąć lub stłumić je w różny sposób. Zagłuszyć można je słuchając muzyki, oglądając telewizję czy pijąc alkohol. Tymczasem słuchanie ich jest ważne, gdyż są one związane z emocjami, które są bardzo cielesne. Dostarczają informacji o naszym świecie wewnętrznym, o potrzebach. 

W odczuwaniu emocji pomaga dostrojenie się do sygnałów płynących z ciała, a następnie nadanie im znaczenia. Możemy mieć bezpośredni kontakt z życiem emocjonalnym pochodzącym z cielesnego odczuwania. Angażując ciało w procesie uważności, zapraszamy do tego nasze pełne Ja. Ciało jest integralną częścią naszego Ja. Obraz ciała rozwija się już od początku istnienia. Poprzez nie dziecko jest w stanie poczuć, gdzie są jego granice na poziomie fizycznym. Dopiero wtedy może zacząć różnicować sygnały płynące ze swojego ciała bądź z otoczenia. 

Pozytywny obraz ciała stanowi podłoże wiary w siebie, swoje możliwości. Osoby, które akceptują swoje ciało lepiej radzą sobie z wyzwaniami codziennego dnia.  Często obserwuję u różnych osób, że rozwój następuje od pełnego odcięcia od sygnałów płynących z ciała i braku połączenia z własnym życiem emocjonalnym. Kolejnym etapem jest uwrażliwianie na nie, a następnie nazywanie i werbalne interpretowanie znaczenia sygnałów cielesnych. 

Ważna jest obserwacja i akceptacja, również tego, co niewerbalne. Bycie z tym, co jest. Ważna jest umiejętność bycia z odczuciami z ciała, często niejasnymi, mglistymi. Szukanie słów i znaczenia może być procesem. Nie jest proste nazywanie tego, co jest, bardziej przypomina to rozmowę, gdzie z uważnością i aktywnie słuchamy tego, co ma do powiedzenia ciało. Sprawdzamy poprzez obserwację odczuć, czy dobraliśmy odpowiednie słowa. Jeśli nie, szukamy dalej aż poczujemy spójność naszych myśli, odczuć, emocji, obrazów.

Uczymy się widzieć siebie poprzez doświadczenie bycia widzianym przez ważne dla nas osoby. Z różnymi spojrzeniami spotkaliśmy się w dzieciństwie. Czasem były one krytyczne, surowe, oceniające czy lekceważące. W pracy z ciałem uczymy się patrzeć na siebie w sposób wspierający i akceptujący. Dopuszczamy również, że inni już w dorosłym życiu mogą też na nas patrzeć w ten sposób. To jest głęboka potrzeba każdego z nas. Jeśli nie jest zaspokojona często możemy zaspokajać oczekiwania innych względem siebie. 

karmajoga.pl

Zaprzyjaźnienie się ze sobą i uważność na siebie zwiększa jakość życia. Pracując z ciałem umożliwiamy sobie doświadczanie i wewnętrzne obserwowanie ciągle zmieniających się odczuć. Możemy spontanicznie poruszyć się i w danej chwili doświadczyć czegoś nowego, nieznanego. Umożliwiamy sobie sprawdzenie jak czuję się, kiedy poruszam się inaczej. Jest to przestrzeń na doświadczenie, a to jest najlepszy sposób na zdobywanie wiedzy, również o sobie. Sprawdzamy też, co się dzieje w nas, kiedy pojawia się ruch, który znamy. Przypominając sobie przeszłe wydarzenia sprawdzamy jak to odbieramy teraz. Obserwujemy odczucia w ciele i emocje, jakie w danej chwili się pojawiają. 

Tu i teraz mogę podoświadczać poprzez ciało czegoś ze swojej przeszłości, jak i wypróbować czegoś nowego. Zakładamy, że ciało nie jest tylko biernym odbiorcą naszych przeżyć. Poruszając się, odzyskujemy wspomnienia zapisane w ciele, również z okresu prewerbalnego. Uznajemy w ten sposób mądrość ciała. Doświadczajcie zatem!

karmajoga.pl


Zachęcamy Was do własnych poszukiwań, do odkrywania swojej drogi do uważności poprzez stosowanie odpowiednich ćwiczeń, do różnorodnych działań arteterapeutycznych, także z zastosowaniem kreacji plastycznych. 

Bądźcie uważni na dzieci, pokazujcie dzieciom jak korzystać z uważności i bądźcie uważni na siebie!



------------------------------------

Jako kontynuacja artykułu pojawi się wpis, w którym autorki pokażą Wam kilka przykładowych ćwiczeń, które z powodzeniem możecie zastosować w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym, szkolnym, a nawet z dorosłymi. Ćwiczenia będą zaczerpnięte z książki Wiesława Karolaka „Rysunek w arteterapii” oraz książki Ewy Baranowskiej-Jojko „Rozwojowa kreska. Ćwiczenia plastyczne z elementami arteterapii.”.


------------------------------------

Jeżeli zainteresował Was temat to warto sięgnąć po te książki:

Baranowska-Jojko, E. (2013). Rozwojowa kreska. Ćwiczenia plastyczne z elementami arteterapii.
Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
Baranowska-Jojko, E.  Wiechuła, A. (2016). Rozwojowe wzgórze. Program rozwoju osobistego dla dzieci z elementami arteterapii. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.

Kabat-Zinn, J. (1995). Właśnie jesteś. Przewodnik uważnego życia. Warszawa: JACEK SANTORSKI &CO AGENCJA WYDAWNICZA.
Karolak, W. (2005).Rysunek w arteterapii. Łódź. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.
Psychoterapia tańcem i ruchem. Teoria i praktyka. Redakcja: Zuzanna Pędzich Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne , Sopot 2013

--------------------------------------

Autorki:

Ewa Baranowska-Jojko - ukończyła studia pedagogiczne oraz podyplomowe z zakresu sztuki i arteterapii. Coach ICF. Na swojej ścieżce zawodowej uczyła się od wielu wybitnych specjalistów pracujących z dziećmi i osobami dorosłymi, za co jest im ogromnie wdzięczna. Nadal chętnie rozwija swoją wiedzę i umiejętności uczestnicząc w wielu kursach dla specjalistów.  Posiada ponad dziesięcioletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i osobami dorosłymi. Jako ekspert zewnętrzny sama chętnie dzieli się wiedzą z arteterapii oraz wykorzystaniem jej elementów w pracy dydaktyczno-wychowawczej dla nauczycieli. Autorka książek  Rozwojowa kreska. Ćwiczenia plastyczne z elementami arteterapii oraz Rozwojowe wzgórze. Program rozwoju osobistego dla dzieci z elementami arteterapii — Wydawnictwa Harmonia. Chętnie współpracuje z uczelniami wyższymi, instytucjami, stowarzyszeniami, fundacjami i innymi, którym bliska jest poprawa, jakości życia uczestników zajęć. 

strona: rozwojowakreska.pl



Katarzyna Ziemer - ukończyłam 5 letnie studia na kierunku Psychologia na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach o specjalizacjach: psychologia kliniczna dzieci i młodzieży oraz psychologia kliniczna człowieka dorosłego. Ukończyła także  psychoterapię w nurcie DMT (podejście integrujące pracę psychologiczną z procesami zachodzącymi w ciele). Katarzyny Ziemer nauczyciele psychoterapii DMT to: Penelope Best, Sue Curtis, Prof. Bonnie Meekums, Lorna Hauff, Susan Scarth, Jeanette MacDonald, Aleksandra Rayska, Izabela Guzek, Jekatierina Mirlina, Małgorzata Wiśniewska, Zuzanna Pędzich, Justyna Torłop – Bajew, Agnieszka Sokołowska. Inni psychoterapeuci, u których się szkoliła z integratywnej psychoterapii werbalnej (w ramach rocznego kursu „Psychoterapia i Poradnictwo” w Polskim Instytucie Psychoterapii Integratywnej) to: Andrzej Nehrebecki, Milena Karlińska – Nehrebecka, Dagmara Kuczyńska – Ginko.Psychoterapię z dziećmi i rodzinami poznawała m.in. u mgr Marii Bulińskiej. Trenerka umiejętności psychospołecznych. 

strona: psychesoma.pl

17 komentarzy:

  1. Ze studiów pedagogicznych bardzo miło wspominam zajęcia z artterapii. Teraz jako nauczyciel ed. wczesnoszkolnej również korzystam z niektórych jej elementów.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. super, bardzo miło słyszeć, że są szkoły, w których wykorzystuje się arteterapię! :)

      Usuń
  2. Słyszałam o wielu różnych terapiach, ale to takiej jeszcze nie. Ciekawy pomysł!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Super! cieszę się, że wyniosłaś coś dla siebie z tego artykułu <3 Polecam zainteresować się tematem ;)

      Usuń
  3. Nawet nie wiedziałam, że jest coś takiego jak arteterapia, ale brzmi ciekawie i baaardzo rozwijająco!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. koniecznie poczytaj o niej więcej, w kontekście dzieci i dorosłych :) GEnialne narzędzie ;)

      Usuń
  4. Świetny, wartościowy wpis! Niewiele osób w ogóle orientuje się, czym jest arteterapia.Ja miałam z nią styczność na studiach i super wspominam te zajęcia.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję za miłe słowa!! :) W planach mam jeszcze wiele ciekawych tematów! ;) Zapraszam! Zdaję sobie sprawę, że to temat dopiero raczkujący u nas, ale cieszę się, że mogę propagować tą formę terapeutyczną :) Widzę, że mamy tutaj wiele osób, które znają arteterapię właśnie ze studiów - cieszy mnie to :) Śmiało rozsyłaj, udostępniaj, niech jak najwięcej osób pozna ten temat :)

      Usuń
  5. Uważność jest kluczem do wszystykiego! Tego powinni uczyć w szkołach. Zwłaszcza w tak zabieganych czasach. Klaudia J

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. oj powinni ;) ale skoro nie uczą to uczmy się sami i uczmy nasze dzieci ;)

      Usuń
  6. Ja taką swoje arteterapie stosuję jak się okazuje:) szydełko w ręce i skomplikowany wzór przed oczyma...to są jedyne chwile kiedy nie mam miliona myśli w głowie :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Można powiedzieć, że to taki powrót do korzeni ... Nasze babcie chyba dobrze wiedziały co i dlaczego robią ;) Fajnie, że znalazłaś coś co się u Ciebie sprawdza :)

      Usuń
  7. Uważności powinni uczyć w szkole, to w sumie taka podstawa życia :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Powinni ale skoro nie uczą to warto wziąć sprawy w swoje ręce ;)

      Usuń
  8. Bardzo ciekawy post, błędem współczesnych rodziców jest za wczesne puszczanie dzieciom bajek, a potem na uspokojenie tablet. jestem zwolenniczką prac ręcznych i rozbudzania w dzieciach wartości artystycznych. Można to nazwać bardzo teoretycznie:"Samo pojęcie arteterapii jest bardzo szerokie - mieści się w nim: terapia przez sztuki plastyczne jak i muzykoterapia, choreoterapia, biblioterapia, teatroterapia, filmoterapia, fototerapia.". Jednak ja sama pamiętam jak mama wysypywała nam mąkę na stolnicę i rysowaliśmy z rodzeństwem różne postacie :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zapraszam również do siebie, jestem pewna że coś dla zainteresowania maluchów u mnie znajdziecie - kursykrokpokroku.blogspot.com

      Usuń
    2. Są już nawet badania że do 3 r.ż.dziecko nie powinno patrzeć w ekran bo zaburza to rozwój mózgu! Niestety wielu o tym nie wie i myśli, że dziecko dobrze się rozwija przy bajkach/grach edukacyjnych na tablecie :(

      oj tak, to były i są nadal świetne zabawy - spójrz na zdjęcie --> https://www.facebook.com/stymulowanie.rozwoju.dziecka/photos/a.1796464607264507.1073741829.1474636762780628/1921921594718807/?type=3&permPage=1

      Dziękuję, zajrzę! :)

      Usuń